(درآمدي بر معرفي دستگاه هاي فلامنكو)
قسمت اول
قسمت اول
موسیقی فلامنکو جزیی از فرهنگ فلامنکوست که از سه عنصر اصلی آواز(El Cante) ، رقص (El Baile) و گیتار (El Toque) تشکیل می شود .
در این موسیقی مانند موسیقی هندی و ایرانی سبکها یا دستگاههای متنوع و متفاوتی دیده می شود که به اسپانیایی (Palo) و در زبان لاتین((Style و Form)) می گویند . البته کاربرد لغت توکه((Toque نیز در برخی متون دیده شده که در حقیقت غلط مصطلح است. زیرا (توکه) به معنای نوازندگی گیتار می باشد . چون معنای پالو در برگیرندة همه مفاهیم موسیقایی و فرهنگی مربوط به یک دستگاه خاص فلامنکوست و گویا تراز لغاتی مانند سبک و دستگاه و فرم می باشد ، ما در بحث مان از همین لغت پالو استفاده خواهیم کرد .
خصوصیات ویژه هر پالو از نظر محتوای اشعار آوازها ، تنالیته ای که دستگاه مربوطه و با توجه به محل بستن کاپو (Capo ) روی دسته گیتار در آن اجرا می شود ، توالی آکوردها و راسگوادوهایی که برای بیان آن آکورد ها تنظیم می شوند و از همه مهم تر ، کمپاس (Compas) مربوط به آن پالو ، با دیگر پالوها تفاوت دارد .
کمپاس در حقیقت الگوی ریتمیکی شامل دوره های تکرار شونده ای از ضرب ها و تاکیدها و ضد ضرب ها است که با نظم خاصی تکرار می شوند . این دوره های ریتمیک تکرار شونده همراه با ویژگیهای تکنیکی و ملودیک و هارمونیک ، در ترکیب با یکدیگر تعداد زیادی ساختار متنوع موسیقایی و ریتمیک پدید می آورند که به آنها توکه (Toque) یا( قطعه) می گویند .
برای درک عمیق و دقیق پالوهای گوناگون ، لازم است که ابتدا زمینه فرهنگی و سنتی و موسیقایی هر یک به درستی بررسی و شناخته شود که در یک گروه بندی کلی به عناصر زیر توجه می کنیم :
1-مود (Mood) یا حسی که پالوی مربوطه القا می کند (مانند فاندانگوFandango(رقصی)،سولِئاSolea (تسلی بخش)، بولِریاس Bulerias (مفرح و ...)
2-گروه جملات ملوديکی که فالسِتا (Falseta) نامیده می شوند و مادر هر پالو شاهد فالستا های خاص آن پالو می باشیم که علامت مشخصه و ویژگی اش محسوب می گردد .
3-ارتباط و مشابهت بین پالوهای نزدیک به هم
4-سنتهای فرهنگی تاثیر گذار بر یک پالو (مانند فاروکا(Farruca) که یک رقص مردانه است) .
پالوهای فلامنکو از نظر نوع احساسی که به شنونده منتقل می کنند با هم تفاوت دارند و این تفاوت حسی نیز جزء خصوصیات هر پالوست که باعث شناخت شخصیت ویژه آن می شود . فاکتور حس و درک درونی در حقیقت مهمترین عنصر موسیقی فلامنکوست که در همه جای فلامنکو تحت تعبیر دوئِنده (Duende) جاریست که خود نیازمند بحث مفصل و جداگانه ای می باشد . نمود تاثیر و اهمیت دوئنده از آنجا پیداست که مهمترین و عمومی ترین تقسیم بندی پالوهای فلامنکو بر اساس تعریف حسی صورت می گیرد . البته تقسیم بندیهای دیگری بر اساس ریتم و کمپاس و منشاء پیدایش پالو و غیره صورت گرفته ، ولی تقسیم بندی آتی از مقبولیت و اعتبار بیشتری برخوردار است .
در یک طرف این طیف حسی پالوهای چیکو(Chico) یا «کوچک » واقعند که بیانگر احساسات شادمانه و سبک با ریتمی تند و مفرح هستند و حس سرزندگی و نشاط و شوخ طبعی را به شنونده القا می کنند .
از جانب دیگر در انتهای طیف ، پالوهای گرانده (Grande)به معنی «بزرگ» یا خوندو (Jondo) به معنای« عمیق» قرار دارند که به بیان احساسات سنگین غم انگيز و مصیبت بار و فجایع و آلام موجود در زندگی واقعی انسان می پردازند . مفاهیم و فضای حسي حاکم بر این پالوها ، دوکاس نِگراس (Ducas Negras) یا « احساسات سیاه» را می رسانند .
در این بین پالوهایی هستند که از لحاظ محتوا و عمق مفاهیم و سنگینی و وقار در میانة راه چیکو و گرانده واقع می شوند که پالوهای اینترمدیو (Inter Medio) یا «حد واسط »نام دارند .
نکته : برخی پالوهای گروه کانته حوندو را می توان در گروه اینترمدیو نیز یافت ، مانند فاندانگو و پِتِنِراس(Peteneras)
از آنجا كه در فلامنكو كانته يا آواز مهمترین نقش را داراست وتقريباً ريشه و منشاء همه چيز شناخته مي شود ، می توان با کمی اغماض در مورد برخی پالوهای مخصوص توکه(تك نوازي با گيتار) ، تقریبا تمامي پالوها را آوازی دانست؛ بنابراین در بسیاری متون به جای پالو به لفظ کانته بر می خوریم . از قبیل کانته حوندو ، کانته چیکو و ... که منظور همان پالو یا پالوهای مربوطه است.
کانته فلامنکو مشتمل بر حدود 50 پالوی سنتی (و گاهی نه کاملاً سنتی) است که از ساختار ریتمیک و هارمونیک منحصر بفردی برخوردارند و همانطوریکه قبلاً هم گفته شد ، مهمترین وجه تمایز پالوها از هم کمپاس است .
هر آواز ترکیبی از چند فالستاست که ریتم شان توسط پالوی آوازی مربوطه مشخص می شود . لازم به ذکر است که سه عنصر موسيقي وآواز و رقص لزوماً دركلية پالوها نقش يكساني ندارند. به عنوان مثال پالوي سولِئارِس هم تك نوازي گيتار دارد ، هم آواز و هم رقص . ساپاتِئادو (Zapateado) مخصوص رقص است و آواز ندارد ؛ ولي دانسا مورا(Danza Mora) پالويي ست از گروه توكه ليبره (Toque Libre) يا «توكة آزاد »كه فاقد رقص و آواز مي باشد .
نكته : پالوهاي« توكه ليبره» پالوهايي هستند كه در ساختارشان زمان بندي مشخص و الگوي ريتميك منظمِ كمپاس ديده نمي شود . در تمامي پالوهاي اين گروه رقص جايي ندارد ولي با غالب آنها مي توان آواز اجرا كرد.
برخی از پالوهای آوازی به تنهایی و بدون هر گونه همراهی قابل اجرا هستند . در حالیکه در بیشتر پالوها خواننده از همراهی گیتار و سایر روشهای همراهی بهره می برد . بعضی از پالوها مخصوص رقص اند در حالیکه برخی دیگر به طور سنتی به هیچ وجه برای رقص مناسب نمی باشند . از جانب دیگر در برخی پالوها به طور سنتی محدودیت هایی در مورد فرد اجرا کننده وجود دارد و وابسته به جنس اند ، یعنی خاص زن یا مرد طراحی شده اند .
ولی غالب پالوها می توانند توسط زن و مرد اجرا شوند . البته امروزه این محدودیت ها و اختصاصات به کناری رفته و مرزها شکسته شده اند . به عنوان مثال فاروکا ، که به طور سنتی رقص مخصوص مردان است ، امروزه به طور فراگیری، به زیبایی توسط بانوان نیز اجرا می گردد.
بر اساس تقسیم بندی ديگري كه سنتی تر است ،اصلی ترین پالوهای فلامنکو عبارتند از تونا (Tona) سوِلئا (Solea) ، فاندانگو (Fandango) و سگيریّا (Seguiriya) . این چهار پالو که همگی به گروه کانته حوندو تعلق دارند ، اصیل ترین پالوهای فلامنکو محسوب می شوند که تقریبا تمامی پالوهای سنتي فلامنکو از آنها مشتق می شوند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر